Co to jest Zettelkasten?

Zettelkasten to metoda tworzenia notatek, która pomaga budować osobistą bazę wiedzy złożoną z powiązanych ze sobą informacji.
(zettel – karteczka, kasten – pudełko. Metodę spopularyzował Niklas Luhmann)

Zettelkasten polega na tym, by każdą ideę zapisywać oddzielnie i łączyć w sieć powiązań, co odzwierciedla sposób, w jaki nasz mózg kojarzy informacje (sieć połączeń).

Dlaczego warto używać Zettelkasten?

Metoda rozwiązuje wiele problemów w notowaniu. Klasyczne notatki często giną w archiwum – zapisujemy notatkę i już nigdy do niej nie wracamy. W efekcie nawet świetnie zorganizowane notatki mogą zostać zapomniane, jeśli nowe notatki nie będą się do nich odwoływać​.

Zettelkasten zachęca do łączenia ze sobą informacji, dzięki czemu znacznie łatwiej odkrywać nowe pomysły i wykorzystywać zebrane notatki w przyszłości. Metoda ta eliminuje też problem nadmiernej kategoryzacji – nie musimy martwić się, do którego folderu przypisać daną notatkę ani tracić czasu na porządki. Zamiast sztywnej hierarchii tworzymy elastyczną sieć wiedzy, jak w mózgu.

Podstawowe zasady metody Zettelkasten

Metoda Zettelkasten opiera się na kilku kluczowych zasadach, które odróżniają ją od tradycyjnego notowania. Stosując te reguły, zbudujesz notatki, które żyją – wzajemnie się uzupełniają i prowadzą Cię do nowych wniosków.

  • Atomowe notatki (jedna myśl na notatkę)
    Każda notatka powinna dotyczyć tylko jednego pomysłu lub zagadnienia. Zamiast pisać rozwlekły elaborat, rozbij wiedzę na najmniejsze sensowne cząstki. Taka atomowa notatka jest krótka i treściwa – powinna być zrozumiała sama w sobie, bez potrzeby czytania innych notatek dla kontekstu​.
  • Łączenie notatek (tworzenie powiązań)
    Siłą Zettelkasten jest linkowanie notatek ze sobą w logiczną sieć. Każdą nową notatkę warto połączyć z co najmniej jedną wcześniejszą – tak, by żadna nie pozostawała osierocona​ np. za pomocą #tagów. Dzięki powiązaniom notatki same się organizują w przejrzystą strukturę – nie musisz sztywno układać ich w folderach​ ręcznie.
  • Niehierarchiczne przechowywanie notatek (sieć zamiast folderów)
    Tradycyjne podejście do notatek to rozbudowane foldery, kategorie. Zettelkasten proponuje inne podejście: przechowywanie notatek w płaskiej strukturze, bez sztywnej hierarchii. Zamiast zastanawiać się, do której szufladki włożyć nową notatkę, po prostu dodaj ją do swojego zbioru i połącz z pokrewnymi notatkami. Taki nielinearny system odzwierciedla sposób, w jaki nasz mózg przechowuje informacje – poprzez sieć skojarzeń, a nie katalog alfabetyczny.

Nie musisz tworzyć skomplikowanego drzewa tematów – wystarczy jedno „pudełko” na wszystkie notatki, w którym zapanuje porządek dzięki powiązaniom. To odciąża Cię od decyzji organizacyjnych i pozwala skupić na treści. Zettelkasten „nie polega na kategoryzowaniu; sedno tej metody to łączenie notatek, dzięki czemu organizują się same”

Jak zacząć tworzyć notatki Zettelkasten?

Nie potrzebujesz specjalistycznego oprogramowania ani skomplikowanych narzędzi. Wystarczy aplikacja do notatek, którą już masz (np. systemowy Notes.app na Macu lub inna dowolna). Kluczem jest sposób pisania notatek, a nie sam program.

  • Tworzenie pierwszych notatek – Na start wybierz temat, który chcesz zanotować – np. coś, czego się uczysz, artykuł, który czytasz, lub pomysł, który przyszedł Ci do głowy. Teraz zapisz go jako krótką, samodzielną notatkę. Pamiętaj o zasadzie jednej myśli: jeśli w trakcie pisania zauważysz, że notatka rozrasta się na kilka różnych wątków, rozdziel ją na oddzielne notatki. Na przykład czytasz rozdział książki i chcesz zanotować wnioski. Zamiast sporządzać jedną długą notatkę z całego rozdziału, wyodrębnij poszczególne idee: osobno zanotuj definicje pojęć, osobno ciekawe fakty, osobno swoje refleksje. Pisz własnymi słowami – to ważne dla zrozumienia materiału. Notatki nie muszą być perfekcyjne. Traktuj je jak zalążki, które będziesz rozwijać i łączyć z kolejnymi.
  • Nadawanie tytułów i numerowanie notatek – Każda notatka powinna mieć jasny, opisowy tytuł, który od razu sugeruje, co jest w środku. Tytuł pełni rolę identyfikatora notatki – ułatwia wyszukiwanie i linkowanie. Może to być np. krótkie hasło lub pytanie.
  • Tworzenie efektywnych linków między notatkami
  • Linkowanie – odsyłacze między powiązanymi informacjami to serce metody. Dodaj treść notatki, a następnie zastanów się: z jakimi innymi moimi notatkami to się łączy? Jeśli to zupełnie nowy temat, możesz stworzyć tzw. notatkę indeksową lub hub – listę linków do notatek związanych z danym tematem.

Metodę Zettelkasten możesz zaimplementować w zasadzie w każdej aplikacji do notatek. Ja używam w Apple Notes (Notatki.app) na Macu, ale podobne zasady zastosujesz w innych programach (OneNote, Evernote, Simplenote, Bear, Obsidian itp.). Najważniejsze to korzystać z funkcji, które już masz: tagi, wyszukiwanie, linki, foldery.

Dobre praktyki Zettelkasten

  • Nie komplikuj nadmiernie systemu – Im prościej tym lepiej. Prostota jest zaletą tej metody.
  • Twórz krótkie notatki – jasne, czytelne, łatwe do przeczytania.
  • Tagi i wyszukiwarka – zamiast tworzyć dziesiątki folderów, korzystaj z linkowania między notatkami np. za pomocą tagów to szybsze i zgodne z ideą Zettelkasten​.
  • Unikaj folderów.
  • Unikaj niestandardowego formatowania treści.
  • Liczba mnoga – Zawsze używaj liczby mnogiej do kategorii i tagów np. Narzędzia zamiast Narzędzie.
  • Format dat – Używa zawsze formatu dat YYYY-MM-DD.
  • Linki – Korzystaj również z linków wewnętrznych.
Zettelkasten

Podsumowanie

Metoda Zettelkasten to sprawdzony sposób na zbudowanie drugiego mózgu – osobistej bazy wiedzy, do której chce się wracać. Dzięki pisaniu krótkich, połączonych notatek stopniowo tworzysz sieć informacji dopasowaną do Ciebie. Z czasem zauważysz, że pomysły z różnych dziedzin zaczynają się przeplatać, a Twój notes staje się kopalnią inspiracji. Kluczem jest systematyczność: rozwijaj swoją bazę notatek małymi krokami, ale regularnie. Dodawaj nowe notatki przy każdej okazji i łącz je z już posiadanymi. Nie przejmuj się na początku skalą – nawet kilkanaście dobrych notatek może przynieść wartość, jeśli są mądrze połączone.

Na początek wykorzystaj to, co masz pod ręką, trzymając się opisanych powyżej praktyk. Gdy już zbudujesz podstawy swojego Zettelkasten, eksperymentuj i dostosuj system do własnych potrzeb – w końcu ma on służyć Tobie. Powodzenia w tworzeniu Twojej sieci notatek!

Źródła:

  • zettelkasten.de/introduction
  • pwlk.pl/zettelkasten/
  • stephango.com/vault
  • stephango.com/obsidian